მალე დაემატება
პრობლემა 1
საქართველოში ბოლო წლების ერთ-ერთი უმთავრესი პრობლემა სასამართლო სისტემის გადატვირთულობაა, რომელიც აფერხებს ეფექტიანი მართლმსაჯულების განხორციელებას. საქმეთა გაჭიანურების ტენდენცია საზოგადოებას ართმევს შესაძლებლობას, ისარგებლოს დროული და ხარისხიანი მართლმსაჯულებით. ამის გამომწვევი რამდენიმე მიზეზი არსებობს. სასამართლოში საქმეთა გადატვირთულობის ერთ-ერთ მთავარი მიზეზი ადამიანური რესურსის, კერძოდ, კი სამოქალაქო სამართლის პროფილის მოსამართლეთა არასაკმარისი რაოდენობაა.
საქართველოს უზენაესი სასამართლოს 2016-2019 წლის სტატისტიკის თანახმად, წლიდან წლამდე იმატებს განსახილველი საქმეების ნაშთი. ადამიანური რესურსის ნაკლებობის გამო მოსამართლეები ვერ ახერხებენ საანგარიშო წლის განმავლობაში შესული საქმეების სრულად განხილვას. აქედან გამომდინარე, დარჩენილი საქმეები გადადის შემდგომ წელზე და ემატება სასამართლოში შესულ საქმეთა ახალ ნაკადს. ეს ციკლი გრძელდება ყოველ წელს და მუდმივად იზრდება განსახილველი საქმეების რაოდენობა.
რაც შეეხება უშუალოდ საქალაქო და რაიონული სასამართლოების დატვირთულობას - განსახილველი საქმეების ნახევარზე მეტი თბილისის საქალაქო სასამართლოში შედის. შესაბამისად, საქმეთა რაოდენობის კუთხით ყველაზე დატვირთული ეს სასამართლოა, სადაც დღევანდელი მდგომარეობით სამოქალაქო სამართლის პროფილის 60 მოსამართლე მუშაობს. თბილისის საქალაქო სასამართლოს გარდა, ყველაზე დატვირთულია იმერეთის და აჭარის სასამართლოები, სადაც განსახილველი საქმეების 9-12% შედის. Მიუხედავად იმისა, რომ თბილისის, ქუთაისის და ბათუმის საქალაქო სასამართლოებში ყველაზე მეტი მოსამართლე მუშაობს, მათი რაოდენობა მაინც არ არის საკმარისი, რადგან ყოველწლიურად იზრდება ამ სასამართლოებში დაუმთავრებელ საქმეთა რიცხვი.
პრობლემა 2
სასამართლოს განტვირთვის ერთ-ერთი ეფექტური საშუალება საარბიტრაჟო წარმოებაა. არბიტრაჟი არის დავის გადაწყვეტის ალტერნატიული საშუალება, სახელმწიფოსგან დამოუკიდებელი მექანიზმი, რომელსაც კერძო სექტორი ქმნის და აქვს განხილვის საკუთარი წესები. არბიტრაჟის ტრიბუნალს მისი არაერთი უპირატესობის მიუხედავად, საკმაოდ იშვიათად იყენებენ საქართველოში.
პირველი და უმთავრესი პრობლემა არის ის, რომ დავათა გადაწყვეტის შემდეგ, საარბიტრაჟო გადაწყვეტილების აღსასრულებლად აუცილებელია სასამართლო კონტროლის გავლა, იგივე ცნობა-აღსრულება. აღნიშნულ პროცედურას საქართველოში მიღებულ საარბიტრაჟო გადაწყვეტილებებზე ასრულებენ სააპელაციო სასამართლოს მოსამართლეები, ხოლო საქართველოს საზღვრებს გარეთ მიღებულ გადაწყვეტილებებზე - უზენაესი სასამართლოს მოსამართლეები. ზედა ინსტანციის სასამართლოებში მოსამართლეთა ისედაც მცირე რაოდენობიდან (სამოქალაქო სამართლის მიმართულებით სააპელაციო სასამართლოში - 38 მოსამართლე (31-თბილისი, 6-ქუთაისი), უზენაეს სასამართლოში - 13 მოსამართლე) კიდევ უფრო ნაკლები მუშაობს არბიტრაჟის საკითხებზე. მიუხედავად იმისა, რომ კანონით ცნობა-აღსრულებისთვის 30 დღიანი ვადაა დადგენილი, დღევანდელ რეალობაში, ეს არის მხოლოდ ფორმალური ჩანაწერი და არანაირი პრაქტიკული გამოყენება მას არ აქვს. საშუალოდ ცნობა-აღსრულების პროცედურა 1 წლიდან 2 წლამდე მერყეობს და ზოგჯერ ამ ვადასაც სცილდება. მიუხედავად იმისა, რომ საარბიტრაჟო განხილვა შესაძლოა შემჭიდროებულ ვადებში დამთავრდეს, თავად გადაწყვეტილების აღსრულება ზემოაღნიშნული მიზეზების გამო მუდმივად ჭიანურდება, რაც არბიტრაჟს მთავარ უპირატესობას - დავის მოკლე ვადაში გადაწყვეტას - უკარგავს. შესაბამისად, მხარეები არ არიან დაინტერესებულნი, გამოიყენონ დავის განხილვის ეს მექანიზმი.
ამასთანავე, გაჭიანურების ნაწილში პრობლემას წარმოადგენს საარბიტრაჟო გადაწყვეტილების გაუქმებაზე დაინტერესებული პირის მიერ განაცხადის წარდგენისათვის განსაზღვრული 90 დღიანი ვადა.
ცნობა-აღსრულების პროცედურა პრობლემურია სხვა ნაწილშიც. კანონით განსაზღვრულია, რომ მხარემ ცნობა-აღსრულებისთვის უნდა წარმოადგინოს საარბიტრაჟო გადაწყვეტილების სათანადოდ დამოწმებული დედანი ან მისი სათანადოდ დამოწმებული ასლი, აგრეთვე საარბიტრაჟო შეთანხმების დედანი ან მისი სათანადოდ დამოწმებული ასლი. მიუხედავად იმისა, რომ კანონმდებელი პირდაპირ განსაზღვრავს დოკუმენტთა ჩამონათვალს, თუ რა არის აუცილებელი გადაწყვეტილების ცნობისა და აღსრულებისთვის, მოსამართლეს არ ეკრძალება, მოითხოვოს სხვა დამატებითი დოკუმენტაცია. პრაქტიკაში, მოსამართლეები ითხოვენ საქმის მასალებს, სცდებიან საარბიტრაჟო გადაწყვეტილების პროცედურულ საფუძვლებს, შედიან შინაარსობრივ მსჯელობაში და ხშირ შემთხვევაში ცვლიან საარბიტრაჟო გადაწყვეტილებას. ეს ყოველივე კი აზრს უკარგავს მხარის მიერ დავის გადასაწყვეტად არბიტრაჟის არჩევას.
ცნობისა და აღსრულების პროცედურის გარდა, არსებობს კიდევ ერთი პრობლემა, რომლის გადაჭრაც მნიშვნელოვნად შეამცირებს სასამართლოში საქმეთა შედინებას და განტვირთავს მას. იმისათვის, რომ მხარეთა შორის დავა განიხილოს არბიტრაჟმა, აუცილებელია, რომ დავის წარმოშობამდე მხარეებს შორის გაფორმებული წინასწარი საარბიტრაჟო შეთანხმება. ეს დამაბრკოლებელი გარემოებაა არაერთი ფიზიკური თუ იურიდიული პირისთვის, რომლებსაც ამგვარი შეთანხმება არ გაუფორმებიათ, მაგრამ დავის წარმოშობის შემდგომ სურთ არბიტრაჟისთვის ერთობლივად მიმართვა.
პრობლემა 3
სასამართლოს გადატვირთულობის პრობლემის მოგვარების ერთ-ერთი საშუალებაა დავის მოგვარების ალტერნატიული საშუალებების, მათ შორის მედიაციის ხელმისაწვდომობა. მედიაცია გულისხმობს პროცესს, რომლის საშუალებითაც ორი ან რამდენიმე მხარე მედიატორის დახმარებით ცდილობს დავის შეთანხმებით დასრულებას. სასამართლო მედიაცია ხორციელდება სარჩელის სასამართლოში წარდგენის შემდეგ, საქართველოს სამოქალაქო საპროცესო კოდექსით დადგენილი წესით, სასამართლოს მიერ საქმის მედიატორისათვის გადაცემის შემთხვევაში. სასამართლო მედიაციას საქმე იშვიათად გადაეცემა, მხარეებს არ აქვთ საკმარისი მოტივაცია, რათა ისარგებლონ აღნიშნული მექანიზმით.
1. პირველ ინსტანციაში სამოქალაქო სამართლის პროფილის მიმართულებით მოსამართლეთა რაოდენობა გაორმაგდეს და გახდეს 200, სისხლის სამართლის და ადმინისტრაციული სამართლის მიმართულებით კი 40-40 და გახდება 70-70.
2. საქართველოში მიღებული საარბიტრაჟო გადაწყვეტილების ცნობა-აღსრულების პროცედურა განახორციელონ პირველი ინსტანციის მოსამართლეებმა. საქართველოს ფარგლებს გარეთ მიღებული საარბიტრაჟო გადაწყვეტილების ცნობა-აღსრულების პროცედურა განახორციელონ მეორე ინსტანციის მოსამართლეებმა. კანონით განისაზღვროს, რომ საარბიტრაჟო გადაწყვეტილების სათანადოდ დამოწმებული დედნის ან მისი სათანადოდ დამოწმებული ასლის, აგრეთვე საარბიტრაჟო შეთანხმების დედნისა ან მისი სათანადოდ დამოწმებული ასლის გარდა, მოსამართლეს არ აქვს უფლება, მოითხოვოს სხვა, საქმესთან დაკავშირებული მასალები, რომლებიც საარბიტრაჟო წარმოების დროს იქნა გამოყენებული. საარბიტრაჟო გადაწყვეტილების გაუქმების შესახებ მხარემ საჩივარი სასამართლოში შეიძლება წარადგინოს ამ გადაწყვეტილების მისთვის ჩაბარებიდან 30 დღის ვადაში, ნაცვლად 90 დღისა. “მომხმარებელთა არბიტრაჟის” შექმნა, რომელიც წინასწარი შეთანხმების გარეშე, Post factum განიხილავს მომხმარებლებსა და მიმწოდებლებს შორის წარმოშობილ დავებს.
3. სახელმწიფო ბაჟის გადახდის არსებული სისტემა შეიცვლება ბრიტანული მოდელით, რაც გულისხმობს საქმის განხილვის ბაჟის ცალკე განსაზღვრას.
მალე დაემატება
მალე დაემატება
მალე დაემატება
პრობლემა 1
საქართველოში სასამართლო ყოველთვის ექვემდებარებოდა პოლიტიკურ ხელისუფლებას. საბჭოთა კავშირში, სადაც საქართველომ იძულებით 70 წელი გაატარა, სასამართლო უშუალოდ ექვემდებარებოდა კომუნისტურ პარტიას. ამ ყველაფერმა მართლმსაჯულების რეპუტაცია დაასამარა, რის შედეგებსაც საზოგადოება დღემდე იმკის. ადამიანებს ნაკლებად სურთ, რომ სასამართლოს მიმართონ და არ აქვთ იმედი, რომ მიმართვის შემთხვევაშიც, სასამართლო ობიექტურ და სამართლიან გადაწყვეტილებას მიიღებს. შესაბამისად, მოქალაქეს არ აქვს განცდა, რომ სახელმწიფოს თვითნებობისგან ინსტიტუტები დაიცავს. მოქალაქეები თუ მიიღებენ მონაწილეობას მართლმსაჯულების განხორციელებაში, სასამართლოს მიმართ ნდობა გაიზრდება. ამის უზრუნველყოფა კი შესაძლებელია ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს გამოყენებით.
საქართველოს კონსტიტუციაში ნაფიც მსაჯულთა ინსტიტუტზე ჩანაწერი ჩნდება 2004 წლის 6 თებერვალიდან: “საერთო სასამართლოებში საქმეები ნაფიცი მსაჯულების მიერ განიხილება კანონით გათვალისწინებულ შემთხვევებში და წესით.” საქართველოს სისხლის სამართლის საპროცესო კოდექსში კი ეს ინსტიტუტი ჩნდება 2010 წლიდან, თუმცა წლების განმავლობაში მისი განსჯადობის პრაქტიკაში უზრუნველყოფა ვერ ხერხდებოდა. 2016 წლის 24 ივნისს საპროცესო კოდექსში შევიდა ცვლილება, რომლის მიხედვითაც ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს განსჯადობა გავრცელდა დანაშაულთა მცირე ჩამონათვალზე, რომელთა ჩადენის მაჩვენებელი სხვა დანაშაულებთან შედარებით გაცილებით ნაკლებია. ეს დანაშულებია მაგ. მკვლელობა, ფსიქიატრიულ საავადმყოფოში უკანონო მოთავსება ან დაკავება, ფალსიფიკაცია, ადამიანის სიცოცხლისათვის ან ჯანმრთელობისათვის საშიში პროდუქციის დამზადება, შემოტანა ან რეალიზაცია და ა.შ. გარდა ამისა, პროკურატურა იყენებს მექანიზმებს, რათა მინიმუმამდე დაიყვანოს ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს მიერ საქმის განხილვა. ერთ-ერთი ასეთი მექანიზმია კვალიფიკაციის ცვლილება ისეთ დანაშაულზე, რომელზეც არ ვრცელდება ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს განსჯადობა. ყოფილა შემთხვევები, როდესაც ბრალდებულს სურდა ამ ინსტიტუტის მიერ საქმის განხილვა, თუმცა მოგვიანებით ამაზე უარი უთქვამს.
პრობლემა 2
საქართველოში ხშირად ფიქსირდება აღმასრულებელი ხელისუფლების მხრიდან მართლმსაჯულების სისტემაზე ზეწოლა. ასეთ დროს დგება საკითხი, თუ ვის უნდა მიმართონ მოსამართლეებმა, მართლმსაჯულების სისტემის წარმომადგენლებმა ან პროცესის სხვა მონაწილეებმა. საგამოძიებო უწყებები პოლიტიკური ხელისუფლების მითითებებს ასრულებენ და ზემოაღნიშნულ შემთხვევებზე პრაქტიკულად არ რეაგირებენ.
პრობლემა 3
დღეს, მოსამართლის შრომის ანაზღაურება შედგება თანამდებობრივი სარგოსგან და დანამატისგან.
ინფორმაციის თავისუფლების განვითარების ინსტიტუტის 2018 წლის 28 სექტემბრის კვლევის თანახმად, წლების განმავლობაში, საქართველოს საჯარო დაწესებულებების შრომის ანაზღაურების მოუწესრიგებელმა სისტემამ განაპირობა არასამართლიანი და გაუმჭვირვალე სახელფასო პოლიტიკა, რასაც მნიშვნელოვნად ხელს უწყობდა პრემიებისა და სახელფასო დანამატების გაცემაზე არსებული არასრულფასოვანი საკანონმდებლო რეგულაციები.
დღეს არ არის შემუშავებული შეფასების სისტემა, რომელზე დაყრდნობითაც დავადგენდით, თუ რის მიხედვით ხდება მოსამართლეებზე სახელფასო დანამატების გაცემა.
ეს პირდაპირ ასუსტებს მოსამართლეთა დამოუკიდებლობასა და მიუკერძოებლობას. საკანონმდებლო რეგულირების არ არსებობა ტოვებს სივრცეს სისტემის ბოროტად გამოყენების და თვითნებური გადაწყვეტილებების მიღებისთვის.
პრობლემა 4
იუსტიციის საბჭოს გადაწყვეტილებით, პირველი ინსტანციის სასამართლოებში კოლეგიური შემადგენლობის განსაზღვრის უფლებამოსილება სასამართლოს თავმჯდომარეებს აქვთ მინიჭებული. რაც შეეხებათ მოსამართლეებს, რომლებიც საქმეებს ერთპიროვნულად განიხილავენ, აგრეთვე სპეციალიზებულ მოსამართლეებს - მათ შორის საქმეები ნაწილდება შემთხვევითი განაწილების პრინციპით, რიცხვების გენერირების ალგორითმის საფუძველზე.
სააპელაციო და უზენაეს სასამართლოებში, კოლეგიური შემადგენლობის პირობებში საქმის განხილვისას, ელექტრონული პროგრამის საშუალებით, საქმე მხოლოდ სხდომის თავმჯდომარეზე/მომხსენებელ მოსამართლეზე ნაწილდება.
ამის გამო უფრო მარტივია სასამართლო პროცესის მანიპულირება და მასში ხელოვნური ჩარევა, რაც მნიშვნელოვნად არღვევს მიუკერძოებელი სასამართლოს გარანტიას. არსებობს შესაძლებლობა, წინასწარ შეირჩეს მოსამართლე, რომელსაც დაეწერება კონკრეტული საქმე.
პრობლემა 5
იმისათვის, რომ იურისტი მოსამართლედ დაინიშნოს, საჭიროა მან დააკმაყოფილოს არაერთი კრიტერიუმი, მათ შორის არის იუსტიციის უმაღლესი სკოლის სრული სასწავლო კურსის გავლა. ეს კურსი გრძელდება 16 თვის განმავლობაში, რომლის მიმდინარეობის პერიოდშიც მსმენელს არ აქვს უფლება, სხვაგან იმუშაოს. იგი იღებს სტიპენდიას, რომლის ოდენობა არ შეიძლება იყოს პირველი ინსტანციის სასამართლოს მოსამართლის მინიმალური ხელფასის 1/3-ზე ნაკლები, რაც დაახლოებით ყოველთვიყრად 1300 ლარს შეადგენს. კურსის წარმატებით გავლა მსმენელს არ აძლევს გარანტიას, რომ მოსამართლედ დაინიშნება. შესაბამისად, ეს ქმნის ხელოვნურ ბარიერს კომპეტენტური იურისტებისათვის, რომლებსაც სურთ მოსამართლეობა.
1. ნაფიც მსაჯულთა სასამართლოს განსჯადობა გავრცელდება ყველა დანაშაულზე, ზოგიერთ ადმინისტრაციულ და სამოქალაქო დავაზე და ისეთ დავებზე, სადაც ერთ-ერთი მხარე არის მედია, პოლიტიკური პარტია, არასამთავრობო ორგანიზაცია, საგანმანათლებლო დაწესებულება ან რელიგიური გაერთიანება.
2. მანდატურის სამსახურის უფლებამოსილებები არ იქნება შეზღუდული კონკრეტული სასამართლოს სამოქმედო ტერიტორიით და ამასთან, არ იქნება მიბმული აღმასრულებელ ხელისუფლებაზე. მანდატურის სამსახური იქნება სრულფასოვანი საგამოძიებო ორგანო, რომელიც გამოიძიებს მართლმსაჯულების წინააღმდეგ ჩადენილ ქმედებებს. მანდატურის სამსახურს ექნება ბრალდებულის დაკავების და სასამართლოს გადაწყვეტილებების აღსრულების უფლება. ასევე, მანდატურის სამსახური დაიცავს მოწმეებს და პროცესის სხვა მონაწილეებს;
3. გაუქმდება მოსამართლეთა სახელფასო დანამატები. მოსამართლის შრომის ანაზღაურება შედგება მხოლოდ თანამდებობრივი სარგოსგან;
4. საქმეები სამივე ინსტანციაში გადანაწილდება ელექტრონული სისტემით;
5. გაუქმდება იუსტიციის უმაღლესი სკოლა.
მალე დაემატება
მალე დაემატება
მალე დაემატება
პრობლემა 1
სუსტი სასამართლო ტრადიცია, ხელისუფლების მორჩილი მოსამართლეები, მიკერძოება და არაკომპეტენტურობა; საერთაშორისო ინვესტორების უნდობლობა ქართული სასამართლო სისტემის მიმართ
პრობლემა 2
საქართველოს საერთო სასამართლოებს ეკისრებათ ვალდებულება, რომ იხელმძღვანელონ ნორმატიული აქტების შესახებ კანონით დადგენილი იერარქიით, რომლის მიხედვითაც კონსტიტუცია არის უზენაესი კანონი. აქედან გამომდინარე, მათ პირდაპირი ვალდებულება აქვთ, რომ გამოიყენონ კონსტიტუცია იმ შემთხვევაში, თუ რომელიმე კანონი მასთან წინააღმდეგობაში მოდის. შესაბამისად, გამოდის, რომ საკონსტიტუციო სასამართლოს უფლებამოსილებაში რაც შედის, იგივე ვალდებულება აკისრიათ რეალურად საერთო სასამართლოებსაც. ანუ უფლებამოსილებათა დუბლირება ხდება, რისი გადაჭრაც შესაძლებელია საკონსტიტუციო და საერთო სასამართლოების გაერთიანებით.
1. ამერიკელი მოსამართლეები დაინიშნებიან სააპელაციო და უზენაეს სასამართლოებში;
2. მოხდება კონსტიტუციური კონტროლის დეცენტრალიზაცია. ეს ფუნქცია გადაეცემათ საერთო სასამართლოებს, ხოლო საკონსტიტუტციო სასამართლო გაუქმდება.
მალე დაემატება
მალე დაემატება
მალე დაემატება
პრობლემა 1
ეროვნული გამოცდების არსებული მოდელი აბიტურიენტების ანალიტიკურ უნარებს ვერ აფასებს და ხშირ შემთხვევაში ფაქტობრივ ცოდნაზეა კონცენტრირებული. შესაბამისად, არსებული მოდელი უნივერსიტეტებს აბიტურიენტების უნარების რეალურ სურათს არ აჩვენებს.
უნივერსიტეტში მიღების ევროპული და ამერიკული სისტემა ინდივიდზე მორგებული პროცესია, როდესაც უნივერსიტეტები თავად ირჩევენ აბიტურიენტებს შორის სასურველ კანდიდატს. მიუხედავად იმისა, რომ ეს სისტემა უკვე წლებია კარგ შედეგებს იძლევა, მის საქართველოში ინტეგრირებამ, შესაძლოა, უნივერსიტეტებში ჩაბარების წლების წინ არსებული კორუფციული პრაქტიკა დააბრუნოს.
პრობლემა 2
სახელმწიფო სასწავლო გრანტს იღებენ მხოლოდ ის აბიტურიენტები, რომლებიც აბარებენ უმაღლეს საგანმანათლებლო დაწესებულებებში. ამასთან, სახელმწიფო სასწავლო გრანტის მაქსიმალური თანხა 2004 წლის შემდეგ არ შეცვლილა.
ეს მოდელი ზღუდავს ახალგაზრდების ინტერესს და უბიძგებს მხოლოდ უმაღლესი განათლების საფეხურზე სწავლისაკენ, მაშინ როდესაც შესაძლოა მის ინტერესს წარმოადგენდეს პროფესიული განათლების მიღება (მზარეული, კონდიტერი, ვეტერინარის დამხმარე და ა.შ.), რომელიმე საერთაშორისო სასერტიფიკატო პროგრამის გავლა (Miami Ad School-ის პროგრამები) და სხვა.
გარდა ამისა, სახელმწიფო სასწავლო გრანტის ოდენობა დაახლოებით 20 წელია არ შეცვლილა და 100%-იანი გრანტის შემთხვევაში წლიურად მხოლოდ 2 250 ლარს შეადგენს (დაახლოებით 900 აშშ დოლარი). შესაბამისად, სასწავლო გრანტი არ ასახავს განათლების სექტორის რეალურ ხარჯებს. გარდა ამისა, სახელმწიფო სასწავლო გრანტი არ გაიცემა უცხო ქვეყნის მოქალაქეებზე, ორმაგი მოქალაქეობის მქონე პირებსა და პირებზე, რომლებიც არააკრედიტებულ პროგრამებზე მიიღებენ სწავლის გაგრძელების უფლებას.
პრობლემა 3
ერთიანი ეროვნული გამოცდები არ იძლევა შედეგების გაუმჯობესების შესაძლებლობას, რამდენადაც მათი ჩაბარება წელიწადში ერთხელ არის შესაძლებელი. თუ აბიტურიენტი ვერ ჩააბარებს უნივერსიტეტში, ან სასურველი ოდენობის სახელმწიფო სასწავლო გრანტს ვერ მიიღებს, ის კარგავს კიდევ ერთ წელს შემდეგ ეროვნულ გამოცდებზე გასასვლელად. აღნიშნული მოდელი არ არის მოქნილი და შედეგად ნაკლებად ორიენტირებულია აბიტურიენტის მიერ საკუთარი შედეგების გაუმჯობესებაზე.
პრობლემა 4
არსებული მოდელი არ ითვალისწინებს აბიტურიენტის მიერ ჩაბარებული საერთაშორისო გამოცდების შედეგებს. მაგალითისათვის, მოსწავლეს, რომელსაც IB პროგრამა აქვს გავლილი საქართველოში, შეუძლია საერთაშორისო უნივერსიტეტებში საბაკალავრო პროგრამებზე ჩაბარება. თუმცა, თუ ის საქართველოში არსებულ უნივერსიტეტებში გადაწყვეტს სწავლის გაგრძელებას, მას დამატებით ეროვნული გამოცდების ჩაბარებაც უწევს.
ერთიანი ეროვნული გამოცდების ეფექტიანობის ზრდის მიზნით დაინერგოს 3 სახის გამოცდა:
1. უნარების გამოცდა შედგება 3 ძირითადი ნაწილისგან: მათემატიკა, კითხვა, წერა და ენა. ამ გამოცდის მიზანი იქნება, შეამოწმოს კრიტიკული აზროვნება და ანალიტიკური უნარები. უნარების გამოცდა სავალდებულო იქნება ნებისმიერ პროგრამაზე ჩაბარებისთვის.
2. საგნობრივი გამოცდა შეამოწმებს საგანში მიღებულ ცოდნას. Უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულება დამოუკიდებლად განსაზღვრავს, რომელი საგნობრივი გამოცდა/გამოცდებით იქნება შესაძლებელი ჩაბარება კონკრეტულ პროგრამაზე.
3. ზოგადი განათლების გამოცდა შეამოწმებს საშუალო განათლების საფეხურის ყველა შესაბამის დისციპლინაში მიღებულ მინიმალურ ცოდნას. Ამ გამოცდის საფუძველზე შედგება სკოლების რეიტინგი. გამოცდაში საკმარისი იქნება მინიმალური კომპეტენციის ზღვრის გადალახვა. ვინაიდან ეს გამოცდა სკოლის მიერ მოწოდებულ ცოდნას ამოწმებს, სკოლების რეიტინგების შედგენისას გათვალისწინებული იქნება მასში მიღებული შედეგები.
სახელმწიფო სასწავლო გრანტის/სტიპენდიის მიღება შესაძლებელი იქნება უნარებისა და საგნობრივ გამოცდებში მიღებული სკალირებული ქულების გათვალისწინებით. ამასთან ერთად, აუცილებელი იქნება ზოგადი განათლების გამოცდაში მინიმალური კომპეტენციის ზღვრის გადალახვა.
სახელმწიფო სასწავლო გრანტი ხელახლა გადაითვლება, ვინაიდან ის 2004 წლის შემდეგ აღარ შეცვლილა და არ ასახავს საგანმანათლებლო მომსახურების რეალურ ხარჯებს. ამასთან, სახელმწიფო სასწავლო გრანტის/სტიპენდიის გამოსაყენებლად უმაღლესი განათლების საფეხურის აკრედიტებულ პროგრამაზე ჩაბარების მოთხოვნა გაუქმდება. შესაბამისად, აბიტურიენტებს შეეძლებათ, დაიფინანსონ უმაღლეს თუ პროფესიულ სასწავლებლებში სწავლა.
ეროვნული გამოცდები შესაძლოა ჩატარდეს წელიწადში რამდენჯერმე და გამოცდების ჩატარების უფლებამოსილება ექნება აკრედიტებულ კერძო ორგანიზაციებსაც. გამოცდების ჩაბარების დროითი მოქნილობა გარკვეულწილად სტრესის მომხსნელი ფაქტორი იქნება და, რაც მთავარია, მისი სადამსჯელო ბუნება თვითგანვითარების წამახალისებელ მექანიზმად
გარდაიქმნება.
აბიტურიენტებს, რომლებსაც ჩაბარებული აქვთ საერთაშორისო მისაღები გამოცდები, უნდა უღიარდეთ მიღებული შედეგები. მათთვის, დამატებით ეროვნული გამოცდების ჩაბარება აუცილებლობას არ უნდა წარმოადგენდეს.
მალე დაემატება
მალე დაემატება
მალე დაემატება
პრობლემა 1
ხარისხის უზრუნველყოფის ორივე გარე მექანიზმს შორის შინაარსობრივი და პროცედურული გადაფარვაა, რაც წარმოადგენს უნივერსიტეტებისათვის მნიშვნელოვან ბიუროკრატიულ ტვირთს. ავტორიზაცია და აკრედიტაცია ფორმალურად ერთამენთისგან გამიჯნული, თუმცა პრაქტიკაში ხარისხის უზრუნველყოფის გარე კონტროლის თითქმის იდენტური მექანიზმებია. უმაღლეს სასწავლო დაწესებულებებს პრაქტიკულად რამდენჯერმე უწევთ ხარისხის უზრყნველყოფის ერთი და იმავე ტიპის ბიუროკრატიული პროცესების გავლა.
შედეგად, უნივერსიტეტი ავტორიზაციისა და აკრედიტაციის ფარგლებში ერთი და იმავე კრიტერიუმებითა და პროცედურებით მრავალჯერ მოწმდება, რაც დიდ დროით და ფინანსურ ხარჯებთანაა დაკავშირებული.
პრობლემა 2
ავტორიზაციისა და აკრედიტაციის პროცესები მოითხოვს დიდ ადმინისტრაციულ რესურსს. შედეგად ცენტრის, ავტორიზაციის/აკრედიტაციის ექსპერტთა და შესაბამისი საბჭოების გადატვირთულობა იზრდება და პროცესი არაეფექტიანია.
აკრედიტაციის საბჭოს და ექსპერტთა მწირი კომპეტენცია და ინტერესთა კონფლიქტის არსებობა წარმოადგენს ხარისხის უზრუნველყოფის გარე მექანიზმების არაეფექტიანობის ერთ-ერთ მთავარ ფაქტორს.
ბიუროკრატიული ბერკეტები წარმოადგენს მარეგულირებელი ორგანოებისათვის ძალაუფლების ბოროტად გამოყენების მექანიზმებს.
1. ხარისხის უზრუნველყოფის გარე კონტროლის მხოლოდ ერთი მექანიზმის - ინსტიტუციური აკრედიტაციის დანერგვა, რაც უზრუნველყოფს ავტორიზაციისა და აკრედიტაციის ბიუროკრატიული და დუბლირებული პროცესების გამარტივებას.
ინსტიტუციური აკრედიტაცია ხარისხის კონტროლის გარე მექანიზმია, რომელიც უმაღლეს საგანამანათლებლო დაწესებულებების ინსტიტუციურ რესურსს და აკადემიურ პროგრამებს ერთიანად აფასებს.
აღსანიშნავია, რომ უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულებების ხარისხის კონტროლის გარე მექანიზმის არ არსებობების შემთხვევაში, სტუდენტებს შესაძლოა შეეზღუდოთ/გაურთულდეთ საერთაშორისო დონეზე მობილობის/სწავლის გაგრძელების შესაძლებლობა.
ინსტიტუციური აკრედიტაციის მოდელი, ერთი მხრივ, აკმაყოფილებს საერთაშორისო სტანდარტებს და არ ზღუდავს/ართულებს სტუდენტების მობილობასა და სწავლის გაგრძელებას საზღვარგარეთ, მეორე მხრივ, ხარისხის უზრუნველყოფის გარე მექანიზმებს შორის აღკვეთს დღეს არსებულ დუბლირებას და იძლევა ბიუროკრატიულობის შემცირების შესაძლებლობას.
2. საერთაშორისო და კერძო ორგანიზაციებისათვის აკრედიტაციის მინიჭების უფლებამოსილების სრულად დელეგირება, რაც გულისხმობს უნივერსიტეტის მიერ შესაფერისი ადგილობრივი ან საერთაშორისო სააკრედიტაციო ორგანოს შერჩევის შესაძლებლობას.
არსამთავრობო დამოუკიდებელი სააგენტოები ხშირად იქმნება სამთავრობო ორგანოების მუშაობის შესასრულებლად და ისინი მნიშვნელოვან როლს ასრულებენ უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულებების ხარისხის გარკვეული სტანდარტების დაკმაყოფილების უზრუნველსაყოფად. ისინი შეიძლება სპეციალიზირდნენ კონკრეტულ სფეროებში ან დისციპლინებში და მათ შეუძლიათ გამოიყენონ სხვადასხვა კრიტერიუმი და პროცესი ინსტიტუტების შესაფასებლად. მიუხედავად ამისა, მათ მიერ გაცემული აკრედიტაცია ფართოდ აღიარებულია.
მალე დაემატება
მალე დაემატება
მალე დაემატება
1. საჯარო სკოლების პოლიტიზირების მაღალი ხარისხი და შედეგად მათი ავტონომიურობის არარსებობა.
2. საჯარო სკოლებში კომპეტენტურ მასწავლებელთა ნაკლებობა.
3. ზოგადი განათლების ვაუჩერული სისტემის არაეფექტიანობა.
4. შინაგანათლებით მიღებული განათლების აღიარების სირთულე.
რეკომენდაცია 1
რაც შეიძლება მეტი სკოლის განკერძოება უნდა მოხდეს. სკოლების განკერძოება შესაძლოა განხორციელდეს აუქციონის წესით (იმარჯვებს ის, ვინც სკოლის მოსწავლეებისათვის მეტ ადგილს შესთავაზებს მთავრობას. ამისათვის, უნდა იქნას გამოთვლილი ერთი მოსწავლის შენახვის ხარჯი); თანამშრომლებისათვის შეთავაზებით; ნაკლებად მოთხოვნადი სკოლების მინიმალურ ფასად კერძო სექტორისთვის გადაცემით.
სკოლის განკერძოება უნდა მოხდეს აქტივებითა და ვალდებულებებით. კერძო ინვესტორს არ ექნება მასწავლებლების შენარჩუნების ვალდებულება, მაგრამ ექნება სკოლის არსებული მოსწავლეებისათვის სწავლის საფასურის გარეშე სწავლების ვალდებულება.
სკოლების განკერძოებისას უნდა განისაზღვროს მინიმალური მოთხოვნები. მაგალითად, სასწავლო პროცესი უწყვეტად მიმდინარეობდეს შემდეგი 30 წელი, სკოლის ქონება გამოყენებულ იქნას სასწავლო მიზნებისათვის და ა.შ.
უნდა მოხდეს 1 მოსწავლეზე გამოყოფილი ვაუჩერის ოდენობის ხელახალი გადათვლა და გათანაბრება საჯარო და კერძო სკოლებისათვის. ამჟამად, კერძო სკოლების მოსწავლეებისათვის მხოლოდ 300-ლარიანი ვაუჩერი არსებობს, მაშინ როდესაც საჯარო სკოლის მოსწავლეებისათვის ეს თანხა დაახლოებით 3-ჯერ მეტია. ვაუჩერული სისტემის ასეთი მოდელი საჯარო სკოლებში სწავლისაკენ აიძულებს მშობლებსა და სკოლის მოსწავლეებს.
გაუქმდეს ავტორიზაციის წესები სკოლებისათვის, რომელიც რეალურად მხოლოდ კერძო სკოლებისათვის მოქმედებს. სკოლის დაფუძნებასა და ფუნქციონირებას არ ჭირდებოდეს ავტორიზაცია ან რაიმე სპეციალური ნებართვა.
რეკომენდაცია 2
ახალგაზრდა კადრების სკოლებში მასწავლებლებად შესვლის პროცედურის გამარტივება. მათ შორის, ბაკალავრის დიპლომის მოთხოვნის გაუქმება. მაგალითისათვის, თუ მეოთხე კურსის სტუდენტი შესაბამის საგანში მასწავლებლის გამოცდას კარგად აბარებს და თან სურვილი აქვს ნახევარ განაკვეთზე იმუშავოს, ეს
შესაძლებლობა უნდა იქნას გამოყენებული.
რეკომენდაცია 3
სკოლებში ონლაინ სწავლების მეტად გამოყენების ხელშეწყობა. Სასურველია, ონლაინ გაკვეთილები ტარდებოდეს სკოლაში ზედამხედველის თანდასწრებით. ასეთ შემთხვევაში, საჭირო არ იქნება თითოეულ სკოლის მოსწავლეს ჰქონდეს კომპიუტერი და ინტერნეტზე წვდომა.
რეკომენდაცია 4
სკოლებში შეიძლება შემოღებულ იქნას მოდულური სწავლება, რომელიც არ იქნება მიბმული სემესტრებს. მაგალითისათვის, ბიოლოგია და ფიზიკა ჩატარდეს ინტენსიურად ერთი თვის განმავლობაში (პირობითად, ივნისი/ივლისი), რადგან ეს გაადვილებდა სათანადო ცოდნის მქონე მასწავლებლების მობილობას ქალაქიდან სოფლისკენ. ამასთან, შესაძლოა ასეთ შემთხვევებში სწავლა უფრო გვიან დაიწყოს და უფრო გვიან დასრულდეს.
რეკომენდაცია 5
ყველა სკოლის მოსწავლისათვის ერთნაირი თანხა იყოს განსაზღვრული იმის მიუხედავად კერძოში სწავლობს თუ საჯაროში, უნივერსიტეტებში არსებული სახელმწიფო გრანტის მსგავსად. უნდა მოხდეს 1 მოსწავლეზე გამოყოფილი ვაუჩერის ოდენობის ხელახალი გადათვლა და რეალობასთან მორგება. ვაუჩერით განსაზღვრული თანხის ოდენობა უნდა იყოს კერძო სკოლებში არსებული საშუალო საფასურის ოდენობის. მეტი დეტალიზაცია შესაძლებელი იქნება დათვლისას.
რეკომენდაცია 6
შინაგანათლების (Homeschooling-ით) დაშვება, ამ ფორმით მიღებული ცოდნის აღიარება და ერთიან ეროვნულ გამოცდებზე გასვლის დაშვება. დღესდღეობით შინაგანათლებით ცოდნის მიღება შეზღუდულია. არსებობს მხოლოდ ექსტერნად ცოდნის მიღების და აღიარების შესაძლებლობა, რომელიც ძალიან შეზღუდულია. შესამუშავებელი იქნება პრინციპები და მექანიზმები ამგვარი გზით მიღებული ცოდნის გადამოწმებისა და აღიარებისათვის.
მალე დაემატება
მალე დაემატება
მალე დაემატება
პრობლემა 1
საქართველოს უსაფრთხოების სამსახურებს მთავრობა რეპრესიული პოლიტიკის გასატარებლად იყენებს. საქართველოს უსაფრთხოების სამსახურებისთვის სამართალდამცავი სტრუქტურების უფლებამოსილებების მინიჭება ზრდის ძალაუფლების გადაჭარბების და ბოროტად გამოყენების რისკს. ამჟამინდელი კანონმდებლობით, უსაფრთხოების სამსახურს აქვს საგამოძიებო ფუნქცია - დანაშაულის ჩადენაში ბრალდებულ და დამნაშავე პირთა ძებნა-გამოძიება, დაკავება და დანაშაულის ჩადენისათვის დაკავებულ პირთა დროებითი მოთავსების იზოლატორში მოთავსების უფლება. ამ მანდატებმა გამოიწვია ძალაუფლების გადამეტება და ადამიანის უფლებების დარღვევა.
პრობლემა 2
საქართველოს უსაფრთხოების სამსახურების არაეფექტიანობა. ძალაუფლების ჭარბი კონცენტრაცია ერთ ორგანოში გამჭვირვალობის ნაკლებობის პირობებში ძალაუფლების გადაჭარბების პრობლემას ქმნის. ასევე, ძალაუფლების ჭარბი კონცენტრაცია უარყოფითად მოქმედებს დაზვერვის სისტემის ეფექტიანობაზეც. კერძოდ, დაზვერვის ხარისხი მნიშვნელოვნად ეცემა. ძალაუფლების ჭარბი ცენტრალიზაცია უსაფრთხოების ერთ სამსახურში ართულებს სადაზვერვო მასალის შეგროვებას და ანალიზს, რამაც თავის მხრივ შეიძლება გამოიწვიოს სადაზვერვო ინფორმაციის ნაკლოვანება, მნიშვნელოვანი შესაძლებლობების ხელიდან გაშვება და არაადეკვატური საპასუხო ქმედებები. ბიუროკრატიული პროცესის გათვალისწინებით, დიდი ორგანიზაციებს, როგორც წესი, მეტი დრო სჭირდებათ ქმედებებისთვის და აკლიათ მოქნილობა. ამას გარდა, გასათვალისწინებელია მოწყვლადობის რისკი, რომელიც იქმნება იმ შემთხვევაში, როდესაც ერთი ადამიანის ხელშია დიდი ძალაუფლება მოქცეული.
რეკომენდაცია 1
ე.წ. Delineated Model
ძალაუფლების ჭარბი კონცენტრაციის და ძალაუფლების გადაჭარბების რისკი შემცირდება, თუ უსაფრთხოების სამსახურებს არ ექნებათ აღმასრულებელი ძალაუფლება და ამისათვის, ვალდებულები იქნებიან ითანამშრომლონ სამართალდაცვით ორგანოებთან. ამ მოდელის მიხედვით, უსაფრთხოების სამსახურის მთავარი ფუნქციაა, რომ ერთი მხრივ, შეაგროვოს, ანალიზი გაუკეთოს და გადასცეს სადაზვერვო ინფორმაცია შესაბამის სამსახურებს და გადაწყვეტილებების მიმღებებს და მეორე მხრივ, აწარმოოს საერთაშორისო ოპერაციები. ძალაუფლების გადაჭარბების და ბოროტად გამოყენების რისკის გათვალისწინებით, ამ სადაზვერვო ინფორმაციის გამოყენება სასამართლოზე მტკიცებულებად შეუძლებელი უნდა იყოს. ეს მოდელი ასევე ახლოსაა ევრო-ატლანტიკურ პრაქტიკასთან.
რეკომენდაცია 2
დაზვერვის ხარისხის გაზრდა თემატურად დაყოფილი სამსახურების ხარჯზე და სადაზვერვო პროდუქტების დივერსიფიკაცია
შეიქმნას 5 სამსახური: დაზვერვა, კონტრდაზვერვა, სამხედრო დაზვერვა, ანტი-ტერორისტული და კონსტიტუციის დაცვა + რადიკალური ჯგუფების სააგენტოები. თითოეულ სააგენტოს უნდა ჰყავდეს თავისი ხელმძღვანელი, რომელიც იქნება სამინისტროს დაქვემდებერაში. ამ მხრივ, გამიჯნული იქნება პოლიტიკური / ტექნიკური თანამდებობები. მინისტრი იქნება ანგარიშვალდებული პარლამენტთან და მიიღებს მონაწილეობას პოლიტიკის დაგეგმავში, ხოლო სამსახურის უშუალო ხელმძღვანელს დაევალება ანალიტიკური/ ოპერაციული დავალებების შესრულება.
ცალ-ცალკე სააგენტოების შექმნის დადებითი მხარე ისაა, რომ თითოეულ მათგანს გამოკვეთილი მიზანი ექნება, რაც მათ საშუალებას მისცემს ყურადღება და ძალისხმევა მიმართონ კონკრეტული მიმართულებით. ეს გაზრდის დაზვერვის ხარისხს.
დაზვერვის ინფორმაციის წყაროების ამგვარი დივერსიფიკაციით ჩვენ მივაღწევთ ნაკლებად პოლიტიზირებულ და მეტად დაბალანსებულ უსაფრთხოების სისტემას რაც თავიდან აგვარიდებს ძალაუფლების გადაჭარბების რისკს.
რეკომენდაცია 3
შეიქმნას მაკოორდინირებელი ორგანო - დაზვერვის საბჭო
დაზვერვის საბჭო, უწყებათაშორისი ორგანო, რომელიც უსაფრთხოების სამსახურებს განკარგავს და შედგება უსაფრთხოების სააგენტოების წევრებისაგან, პასუხისმგებელი იქნება უსაფრთხოების სამსახურებს შორის თანამშრომლობაზე და კოორდინაციაზე. დაზვერვის საბჭოს უნდა ჰყავდეს ანალიტიკური გუნდი, რომელიც აქტიურად მუშაობს სააგენტოებთან და სხვა სახელმწიფო დეპარტამენტებთან და აწარმოებს დაზვერვის საბოლოო პროდუქტის ანალიზს. დაზვერვის საბჭოს ასევე ექნება პირდაპირი კავშირი პრემიერ-მინისტრთან. კომიტეტის წევრების მოვალეობაა, თავიანთი სფეროების შესაბამის სამსახურებს და მათ ხელმძღვანელებს მიაწოდონ ანალიტიკური მასალის ის პრიორიტეტული ნაწილი, რომელიც მათგან კონკრეტულ ქმედებებს მოითხოვს. დაზვერვის საბჭოს ასევე ევალება შესაბამის სტრუქტურებში გაავრცელოს დაზვერვის საბოლოო პროდუქტი, რომელზე დაყრდნობითაც, გადაწყვეტილებების მიმღებ ორგანოებს შეეძლებათ პოლიტიკის დაგეგმვა და პრიორიტეტების დადგენა.
რეკომენდაცია 4
გადაწყვეტილებების მიღების და ანალიზის ფუნქციების განსაზღვრა და დაყოფა შეამცირებს პოლიტიზირების რისკს
ეროვნული უსაფრთხოების საბჭოსგან განსხვავებით, რომლის მთავარი მიზანი გადაწყვეტილებების მიღება და ეროვნული უსაფრთხოების პრიორიტეტების განსაზღვრაა, დაზვერვის საბჭოს მოვალეობა იქნება დაზვერვის პროდუქტების ანალიზი და გავრცელება. ფუნქციების გამიჯვნით, შესაძლებელი იქნება გაიმიჯნოს ერთი მხრივ, დაზვერვის ინფორმაციის ანალიზი და მეორე მხრივ პოლიტიკის დაგეგმვა, რაც შეამცირებს პოლიტიზირების და შეცდომების რისკს.
მალე დაემატება
მალე დაემატება
მალე დაემატება
პრობლემა 1
რეგულაციები დოლარის გამოყენების შესაზღუდად. საბანკო პროდუქტებზე დაწესებულია შეზღუდვები: აკრძალულია უცხოურ ვალუტაში 200 000 ლარზე ნაკლები მოცულების სესხების გაცემა; დასაბუთებული შემოსავალის გარეშე დაკრედიტება შეზღუდულია ( სესხები, განვადება); დაწესებულია სესხის მომსახურების კოეფიციენტი; შეზღდულია სესხის ვადები (სამომხმარებლო სესხის მაქსიმალური ვადა 3 წელი, იპოთეკური სესხის ( უცხოურ ვალუტაში) მაქსიმალური ვადა 10 წელი). შედეგად, მცირე ბიზნესისა და დაბალშემოსავლიანი ფიზიკური პირების დაკრედიტების ხელმისაწვდომობა შეზღუდულია; ეროვნულ ვალუტაში გაცემული სესხი მაღალ საპროცენტო განაკვეთს და სასესხო შეთანხმების არასტაბილურ პირობებს გულისხმობს; მთელ რიგ შემთხვევებში შეუძლებელია სესხის გამცემმა შესთავაზოს მომხმარებელს საკრედიტო რესურსი მისთვის სასურველ სხვადასხვა ვალუტაში; ხელს უშლის არასტაბილური/არარეგულარული ფინანსური შემოსავლის მქონე/მიმღებ პირებს ჰქონდეთ წვდომა საკრედიტო რესურსებზე; ფინანსური ტრანზაქციები ძვირდება და რთულდება, რაც დამატებითი წნეხია მომხმარებლისთვისაც და ფინანსური ინსტიტუტისთვისაც.
განსხვავებულია სარეზერვო მოთხოვნა დეპოზიტებზე ლარსა და უცხოურ ვალუტაში. ლარში მოზიდულ რესურსზე სარეზერვო მოთხოვნა არის 5%, ხოლო უცხოურ ვალუტაში 10% დან 25%- მდეა, დამოკიდებულია ცალკეული საფინანსო ინსტიტუტის დეპოზიტების დოლარიზაციის ხარისხზე. ასეთი პოლიტიკა დოლარში სესხების გაცემის მომგებიანობას ამცირებს, ამიტომ ბანკი საპასუხოდ ან არ გასცემს ასეთ სესხს, ან გასცემს უფრო მაღალ პროცენტში. პარალელურად, ბანკებს დოლარის დეპოზიტების საჭიროებაც უმცირდებათ.
პრობლემა 2
ონლაინ სესხების რეგულირება - ბანკებისათვის, მიკროსაფინანსოებსა და ონლაინ გამსესხებლებისათვის სესხებზე მაქსიმალური ეფექტური საპროცენტო განაკვეთი 50 %- ით განისაზღვრა, რამაც ფაქტობრივად ონლაინ სესხების ბიზნეს მოდელი ჩამოშალა.
პრობლემა 3
საქართველო არ არის მიმზდიველი უცხოური ფინანსური ინსტიტუტებისთვის.
ფინანსური თავისუფლების დებულების შემოღება, რომელიც ეკონომიკური თავისუფლების აქტის შემადგენელი ნაწილი იქნება:
ფულად-საკრედიტო ბაზრის გათავისუფლება სახელმწიფო რეგულატორული წნეხისგან და ამ გზით ფინანსურ ბაზარზე მოქმედი მეწარმეებისა და მათი სერვისების/პროდუქტების მომხმარებლების ინდივიდუალური ეკონომიკური ინტერესების თავისუფალი განხორციელების შესაძლებლობა;
დამცავი მექანიზმი მომავალში სახელმწიფოს ან/და მარეგულირებელი სტრუქტურების მიერ მიღებული რეგულაციებისგან;
საკრედიტო პროდუქტებსა და სერვისებზე საპროცენტო განაკვეთის და სხვა პარამეტრების (ვადა, მოცულობა, უზრუნველყოფის ტიპი და სხვ.) თავისუფლება როგორც ლარში ისე უცხოურ ვალუტაში შეთავაზებულ პროდუქტებზე;
საფინანსო ინსტიტუტის ავტონომიურობის გარანტი და სამომავლო პოლიტიკური თუ საგადასახადო წნეხისგან დაცვა საკრედიტო ტრანზაქციებში ვალუტის არჩევის თავისუფლება;
უცხოურ ვალუტაში გაცემული კრედიტების 200 000 ლარიანი ქვედა ზღვრის გაუქმება;
დასაბუთებული შემოსავლის გარეშე სესხის გაცემაზე შეზღუდვის გაუქმება - საფინანსო ინსტიტუტი დამოუკიდებლად იღებს გადაწყვეტილებას დაკრედიტების კრიტერიუმების თაობაზე;
სესხის მომსახურების კოეფიციენტი უნდა იყოს საფინანსო ინსტიტუტის მიერ განსაზღვრული და არა სებ-ის მიერ, შესაბამისად ეს რეგულაცია უნდა გაუქმდეს;
სესხის ვადის ზედა ზღვარი უნდა გაუქმდეს და თავად საფინანსო ინსტიტუტმა გადაწყვიტოს მომხმარებლის და რისკების შესწავლის შედეგად სესხის პარამეტრები.
რეგულატორი არ უნდა ქმნიდეს ლარიზაციის ხელოვნურ სტიმულებს.
ფინანსური ინსტიტუტი თავისუფალი უნდა იყოს განსაზღვროს საბანკო კრედიტის გაცემის ფორმა და პირობები. აღნიშნული ჩანაწერი გათვალისწინებულ
იქნას ფინანსური თავისუფლების დებულებაში.
უცხოური ფინანსური ინსტიტუტების ლიცენზირების პროცედურების გამარტივება: OECD-ის წევრ ქვეყნებში ლიცენზიის მქონე ნებისმიერ ფინანსურ ინსტიტუტს მიეცეს უფლება გამარტივებული წესით შემოვიდეს საქართველოს ბაზარზე (ელექტრონული აპლიკაციის/განაცხადის ფორმის საფუძველზე).
*რა თქმა უნდა, საქართველოს საინვესტიციო მიმზიდველობის გაუმჯობესება მხოლოდ ფინანსური ინსტიტუტების ლიცენზირების პროცედურების გამარტივების შედეგად არ მიიღწევა. ფუნდამენტურად მნიშვნელოვანია: დამოუკიდებელი, მიუკერძოებელი მართლმსაჯულების სისტემა და ლიბერალური ეკონომიკური და ფისკალური რეფორმების გატარება.
მალე დაემატება
მალე დაემატება
მალე დაემატება
1. მეცნიერების პოლიტიკის ეფექტურობის გაზომვა.
2. გამოცხადებული სამეცნიერო კონკურსებისა და პროგრამების არამიზნობრიოება და არაეფექტურობა.
3. კვლევითი ინსტიტუტების და სამეცნიერო საზოგადოებების დამოკიდებულება სახელმწიფო დაფინანსებაზე
4. საგრანტო კონკურსების შეფასების მიუკერძოებლობა
ქართველი მეცნიერების პროდუქტიულობა უნდა გაიზომოს ისეთი ბაზების გამოყენებით, როგორიცაა მაგ. Schimago და ამ ბაზების მონაცემებზე დაყრდნობით წელიწადში ერთხელ განისაზღვროს ახალი მიზნები და პრიორიტეტები R&D (Research & Development)-ის შესაფასებლად კრიტერიუმების განსაზღვრა, რისთვისაც საჭიროა საერთაშორისო ექსპერტების მოწვევა, რომლებიც რეგულარულად შეაფასებენ ფონდის საქმიანობას.
საგრანტო კონკურსების რაოდენობის შემცირება და ოთხ ძირითად კატეგორიად დაყოფა: კვლევითი გრანტები (დოქტორანტებისთვის, ახალგაზრდა მეცნიერებისთვის, გამოცდილი მეცნიერებისთვის/მეცნიერთა ჯგუფისთვის), მობილობის გრანტები (კონფერენცია, კვლევითი ვიზიტი, სხვა), პუბლიკაციებისთვის გრანტები და გრანტები საერთაშორისო თანამშრომლობის გასაღრმავებლად (გრანტები კონსორციუმებისთვის და უნივერსიტეტებისთვის უცხოელი სპეციალისტების ჩამოსაყვანად);
ყველა საგრანტო ხელშეკრულებაში პირობის ჩადება, რომ პროექტის დასასრულს სტატია/წიგნი/მონოგრაფია უნდა გამოქვეყნდეს საერთაშორისოდ აღიარებული გამოცემის მიერ ან საერთაშორისო რეფერირებად აკადემიურ ჟურნალში, რომელიც ინდექსირებულია წინასწარ განსაზღვრულ კონკრეტულ სამეცნიერო ბაზებში და იმ პროექტების ფინანსური წახალისება, რომლებსაც პროექტში ჩართული ეყოლებათ დოქტორანტი/ახალგაზრდა მეცნიერი.
მეცნიერებისთვის, რომლებსაც აქვთ ერთი წლის განმავლობაში X პუბლიკაცია და მათი h-ინდექსი/სამუშაო წლების რაოდენობაზე არის მინიმუმ 1, ერთწლიანი სტიპენდიის შემოღება.
იმ კვლევითი ინსტიტუტებისთვის, რომლებიც დღემდე ფინანსდებიან სახელმწიფო ბიუეჯტიდან პირდაპირი წესით (კორნელი კეკელიძის სახელობის საქართველოს ხელნაწერთა ეროვნული ცენტრი, ივანე ბერიტაშვილის ექსპერიმენტული ბიომედიცინის ცენტრი, გიორგი ელიავას სახელობის ბაქტერიოფაგიის, მიკრობიოლოგიისა და ვირუსოლოგიის ინსტიტუტი), ამ სახის დაფინანსების შეწყვეტა და მათი შეყვანა უმაღლესი საგანმანათლებლო დაწესებულებების შემადგენლობაში, რისთვისაც გამოცხადდება კონკურსი უნივერსიტეტებს შორის.
მეცნიერების დაფინანსების კუთხით კერძო სექტორის ჩართულობის სტიმულირების მიზნით, თანადაფინანსების (match funding) სხვადასხვა სქემის შემუშავება
პირველ ეტაპზე ყველა კონკურსის ფარგლებში შემოსული საპროექტო წინადადებების შესაფასებლად გატანა შესაბამის ამერიკულ/ევროპულ ორგანიზაციებში. ამ ორგანიზაციების მიერ დაქირავებული ქსპერტების ვინაობა სრულად ანონიმური იქნება ფონდის თანამშრომლებისთვისაც;
ყველა კონკურსისთვის ორსაფეხურიანი შეფასების სქემის დანერგვა - პირველ ეტაპზე შეაფასება მხოდება ადგილობრივად ტექნიკური ექსპერტიზის დონეზე, მეორე ეტაპზე შეაფასებენ უცხოელი ექსპერტები;
პარალელურად, აუთსორსინგზე გაწეული ხარჯების დაზოგვის მიზნით, ფონდის ექსპერტთა საერთაშორისო ბაზის შედგენა.
მალე დაემატება
მალე დაემატება
მალე დაემატება
1. ბიუჯეტის არაეფექტური ხარჯვა.
2. კულტურის დაფინანსების პოლიტიზების მაღალი ხარისხი.
3. კულტურული ძეგლის (კერძო მფლობელობაში გადასული) ინფრასტრუქტურის დაცვა, მოვლა-პატრონობა, მასზე გაწეული ხარჯების არაეფექტურობა.
ბიუჯეტიდან პირდაპირი დაფინანსების მოდელი იცვლება მექანიზმით, რომლის პირობებში გადასახადის გადამხდელზე მეტი აქცენტი გაკეთდება. Ყველა მოქალაქისთვის განსაზღვრული იქნება კონკრეტული ოდენობის ვაუჩერი, რომელსაც გამოიყენებენ თავიანთი ინტერესების შესაბამისად. ამ მიზნით გამოიყოფა ორი ტიპის ვაუჩერი - სამომხმარებლო და მონაწილეობითი. სამომხმარებლო გულისხმობს ისეთი ტიპის ვაუჩერს, რომელიც განკუთვნილია სხვადასხვა კულტურული აქტივობის მაყურებელი ინდივიდებისთის; მონაწილეობითი ვაუჩერი განკუთვნილი იქნება იმ ინდივიდებისთვის, რომლებიც უშუალოდ არიან ჩართულნი კულტურულ აქტივობებში.
კულტურის სექტორში ვაუჩერის სქემის შემოღების მოსალოდნელი შედეგებია: კულტურული დაწესებულებების სახელმწიფო სუბსიდიების მიზნობრივი და გამჭირვალე გაცემა; მოქალაქეთა რეალური ინტერესებიდან გამომდინარე (და არა ოფიციალური პირების და კომიტეტების შეფასებების საფუძველზე); კულტურულ დაწესებულებებს შორის კონკურენციის წახალისება მათი საქმიანობის ხარისხის გაზრდის მიზნით; მოქალაქეების კულტურისადმი ინტერესის შესწავლა და კულტურულ დაწესებულებებში ვიზიტების მონიტორინგი. გარდა ამისა დაფინანსების ახალი მოდელი სტრატეგიულად მნიშვნელოვანი მიმართულებებით ინფრასტრუქტულ გრანტებს ითვალისწინებს.
კულტურის ყველაზე მდგრადი დაფინანსების მოდელი არის შერეული ეკონომიკის ჩამოყალიბება, რომლის პირობებშიც სახელმწიფო და კერძო სექტორი თანაარსებობენ; ბაზრის ჩავარდნის შემთხვევაში, საჯარო სახსრები იქნება გამოყენებული, ხოლო იქ, სადაც ბაზარი გამართულად მუშაობს, - კერძო დაფინანსება;
კულტურაზე კერძო დაფინანსების გაზრდის სხვადასხვა გზა არსებობს:
კულტურაზე მოთხოვნის გაზრდით (დაბალი დღგ, ვაუჩერები, საგადასახადო სტიმულები ხელოვნების ნიმუშების შესაძენად); კულტურაში ბიზნესის პირდაპირი ინვესტიციების სტიმულირებით ინვესტიციების ანაზღაურების სანაცვლოდ, ბრენდის promotion ან სხვა სახის წახალისება ინვესტორისთვის (სპონსორობა, საჯარო და კერძო პარტნიორობა PPP, კომპენსაციური ხასიათის სუბსიდიები, ნამუშევრების ტრანსფერები); ახალი კერძო დაფინანსების წყაროების შექმნა (საბანკო რეჟიმები, crowd-funding და სახსრების მოზიდვის პლატფორმები, fund-raising პლატფორმები);
ის ადამიანები, რომლებიც კულტურული ღირებულების მქონე ძეგლებს ფლობენ, ვალდებულები არიან, სახელმწიფოს მიერ დადგენილ სტანდარტებში ამყოფონ თავიანთი საკუთრება. ამაში შეიძლება იგულისხმებოდეს მოვლა-პატრონობა და სახელმწიფო ზედამხედველობის ქვეშ პერიოდული რემონტი დეტალური ინსტრუქციების მიხედვით. Არ გამოირიცხება, რომ ეს ყველაფერი თანადაფინანსებული იყოს ანუ სუბსიდირების გზით ხდებოდეს.
სახელმწიფო განახორციელებს ამ სტანდარტების მონიტორინგს; სახელმწიფოს ექნება გარკვეული დავების გადაწყვეტის უფლება. კომპენსაცია გადაეცემა მფლობელებს იმის გამო, რომ მათ საკუთრების განკარგვა შეეზღუდებათ.
მალე დაემატება
მალე დაემატება
მალე დაემატება
1. ბიუჯეტის არაეფექტური ხარჯვა.
2. სპორტის დაფინანსების პოლიტიზების მაღალი ხარისხი.
3. ინფრასტრუქტურის დაფინანსება, მასზე გაწეული ხარჯების არაეფექტურობა.
მასობრივი სპორტი დაფინანსდება ვაუჩერული პრინციპის მეშვეობით
მალე დაემატება
მალე დაემატება